Çatalhöyük, insanlığın gelişiminde önemli bir etkiye sahiptir. Yerleşik toplumsal hayata geçiş ile birlikte, tarımın başlangıcı ve avcılık gibi önemli sosyal değişim ve gelişmelere Çatalhöyük Neolitik Kenti,tanıklık etmiştir. Günümüz Konya şehrinin 52 km. güneydoğusunda ve Hasandağı’nın 136 kilometre uzağında, Çumra ilçesinin 11 km. kuzeyindeki Konya ovasının buğdaylık arazisinde bulunmaktadır.

Çatalhöyük Hakkında Önemli Bilgiler

1– 2012 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi’ne alınmıştır. Liste Sıra No: 1405

2– Çatalhöyük, Orta Anadolu’da, günümüzden yaklaşık olarak 9000 yıl önce yerleşim yeri olmuştur. Çatalhöyük, çok geniş bir Neolitik Çağ ve Kalkolitik Çağ yerleşim yeridir.

3– M.Ö. 7400 ve 6200 yılları arasında önemli bir yerleşim yeri olan Çatalhöyük, 18 Neolitik yerleşim katmanından oluşmaktadır. Söz konusu katmanlarda, sosyal örgütlenmeyi ve yerleşik hayata geçişi simgeleyen duvar resimleri, rölyefler, heykeller yer almaktadır.

4– Çatalhöyük’ün ilk yerleşimcilerinin avcı-toplayıcı bir topluluktur. Çatalhöyük’ün sakinlerinin 6. Tabakadan itibaren Neolitik Devrim’i gerçekleştirdikleri, buğday, arpa ve bezelye gibi bitkilerin tarımını yapmaya başladıkları düşünülmektedir. Çatalhöyük’ün sakinleri yoğun biçimde avcılığa devam ederken sığırı evcilleştirdikleri belirlenmiştir. Çatalhöyük’ün sakinleri ayrıca çanak çömlekçilik, ahşap işçiliği, sepetçilik, kemik alet üretimi gibi uğraşlarda yetenekli oldukları görülmektedir.

5– Dünyanın en eski yerleşimlerinden biri olan Çatalhöyük’ün sakinleri, ilk tarımcı topluluklardan da biridir.

6– Çatalhöyük, doğu ve batı yönlerinde yan yana iki höyükten oluşmaktadır. Doğudaki Çatalhöyük (Doğu) olarak adlandırılan yerleşme Neolitik Çağ’da, Çatalhöyük (Batı) olarak adlandırılan batıdaki höyük ise Kalkolitik Çağ’da iskan görmüştür.

7– Çatalhöyük, 1958 yılında James Mellaart tarafından keşfedilmiştir. Bölgede ilk kazılar 1961-1963 ve 1965 yıllarında yapılmıştır.

8– Çatalhöyük yerleşim yerinde birçok küçük buluntular bulunmuştur. Bunlar; taş yüzükler, bilezikler, el baltaları, obsidiyen aynalar, kepçeler, iğneler, bizler, topuz başları, taş boncuklar, eyer biçimli el değirmenleri, öğütme taşları, havanlar, havanelleri, açkı taşları, keserler, oval bardaklar, derin kaşıklar, cilalanmış kemikten kemer kopçaları ve kemik aletlerdir.

9– Çatalhöyük, köylerden kentsel hayata geçişin de önemli bir kanıtıdır. Çatalhöyük yerleşim yerinde 8000’nin üzerinde insan yaşadığı kabul edilmektedir. Çatalhöyük’ün diğer neolitik yerleşimlerden temel farkı, bir köy yerleşmesini aşarak kentleşme evresini yaşamakta olmasıdır.

10– Çatalhöyük yerleşmesinde pek çok kutsal mekan ya da tapınak vardır. Sayı olarak  her iki eve karşılık bir tapmak düşdüğü gözlenmiştir. Evlerin bazısı kutsal tapınma yerleri olarak kullanılmış. Hayvan başı yada boynuzlarıyla süslenmiştir.
11– Çatalhöyük yerleşmesinde evler dip dibe sıkışık olarak kerpiçten yapılmıştır. Evlere tavandan giriş vardır, sokak yoktur.

12– Konutlara giriş çatıda açılan bir delikten, büyük olasılıkla tahta bir merdivenle sağlanmaktadır. Yan duvarlarda giriş yoktur. Evlerde pencere yoktur. Duvarlarda resimler vardır. İç duvarlar, kirişleri taşıyan direkler kireç bazlı kille sıvanır ve yılda en az bir defa sıvalar yenilenirdi.

13– Çatalhöyük’te bulunan obsidyenler (jilet keskinliğinde aletler üretebilen siyah renkli volkanik bir camdır) Kapadokya’dan getirilmiştir. Buda insanların uzaklara seyahat ettiğini ve ticaretle ilgilendiği göstermektedir.

14– Her ev 80 yıl iskan ediliyor ve daha sonra yıkılıyor. Yıkılırken evler temizleniyor. Bazı kaynaklara göre evdeki taşınabilir eşyalar alınıp, çatı yıkılıyor ahşap direk ve kirişler alınıyor ve ev dolduruluyor. Üzerine yeni ev inşa ediliyor. Bu şekilde 1200 yılda 16 tabaka bulunmuştur.
15– Ölüler evin tabanına cenin pozisyonunda gömülürmüş. Bebekler genelde sazdan sepetler içine gömülürdü.

16– Dişiliği ve doğurganlığın sembolü olarak kadın heykelcikleri yapmışlardır.

17– 1963 yılında yapılan kazı çalışmalarında Çatalhöyük’ün kent planı olduğu anlaşılan bir harita ortaya çıkarılmıştır. 8200 yıllık bu harita, dünyanın bilinen ilk haritasıdır. 3 metre uzunluğunda ve 90 cm. genişliğinde olan harita Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde sergilenmektedir.

18– Konutların tabanları, duvarları ve içlerindeki tüm yapı ögeleri beyaz renkte bir sıva ile kat kat sıvanmıştır. Yaklaşık 3 cm. kalınlıktaki bir sıvada 160 kat belirlenmiştir.

19– Çatalhöyük’ün doğusunda bulunan Çatalhöyük Doğu höyük alanı, muhtemelen, bugüne kadar bulunmuş en eski ve en gelişmiş Neolitik Çağ yerleşim merkezidir.

20– Çatalhöyük yaklaşık olarak 2 bin yıl kesintisiz iskan edilmiştir.