Deprem: Yer kabuğu tek bir parçadan meydana gelmemiştir. Yer kabuğunda bir çok levhalar bulunmaktadır. Levhalar magmanın etkisiyle yavaş ve sürekli hareket halindedir. Yer kabuğundaki bu levhaların ani ve çok hızlı yanal hareketi sonucu depremler meydana gelir. Yer kabuğunun yapısında oluşan sarsıntılara deprem (zelzele) denir.
Deprem Çeşitleri
1-Tektonik Depremler: Levha hareketleri sonucu meydana gelir. Levhaların birbirine sürtünmesiyle oluşan depremlere tektonik deprem denir. Depremin en fazla hasar veren deprem şeklidir.
2-Volkanik depremler: Volkanın püskürmesi sırasında oluşan sarsıntılar dolayı volkanik depremleri oluşur. Hasar gücü tektonik depremler göre fazla değildir.
3- Çöküntü depremleri: Mağara, maden ocağı, obruk oluşumu sırasında yer altında oluşan boşlukların çökmesi sonucu çöküntü depremleri oluşur.
Deprem ile İlgili Bazı Kavramlar
Fay: Yer kabuğunda oluşan arazi kırığına fay denir.
Fay Hattı: Fayın başladığı ve bittiği noktalar arasındaki mesafeye fay hattı denir. Fay hattında birçok fay vardır.
Deprem Bölgesi: Fay hattı geçen, deprem oluşma ihtimalinin yüksek olduğu bölgeye deprem bölgesi denir.
Levha hareketleri ve volkan püskürmesi gibi depreme neden olan olayların gerçekleştiği yerlerdir.
Merkez (Deprem) Üssü: Deprem dalgalarının yer yüzüne en kısa mesafeden ulaştığı noktaya merkez üssü denir. Merkez üssünde deprem en şiddetli hissedilir. Bu bölgede hasar ve yıkım yüksek olur.
Odak noktası: Depremin yer altında meydana geldiği yere depremin odak noktası denir.
Deprem Dalgası: Depremin odak noktasından çevreye doğru yayılan titreşimlere deprem dalgası denir.
Öncü Deprem: Ana depremden önce meydana gelen küçük sarsıntılara öncü deprem denir.
Artçı Deprem: Ana depremden sonra oluşan küçük sarsıntılara artçı deprem denir.
Depremin Büyüklüğü: Depremde açığa çıkan enerjinin miktarına deprem büyüklüğü denir.
Deprem büyüklüğü Sismograf (Deprem ölçer) adı verilen araçla ölçülür. Depremin büyüklüğü ise Richter (Rihter) ölçeği ile belirtilir.
Örnek: 7,2 büyüklüğünde deprem oldu.
Depremin Şiddeti: Deprem büyüklüğü ile karıştırılmaktadır. Deprem büyüklüğü ile deprem şiddeti farklı şeylerdir. Depremin bina ve insanlara verdiği hasarın ölçüsü deprem şiddeti ile belirtilir. Deprem şiddeti I ve XII arasında romen rakamları ile belirtilir. Deprem şiddeti Mercalli ölçeği ile belirtilir. Deprem büyüklüğü arttıkça deprem şiddeti de artmaktadır. Aynı büyüklükte iki depremin şiddetleri farklı olabilir. Binaların ve zemin sağlam olması durumunda deprem şiddeti daha az olacaktır.
Örnek: 7(VII) şiddetinde deprem oldu. Burada dikkat edilmesi gereken deprem şiddeti virgüllü bir sayı olmaz.
Türkiye’deki Deprem Bölgeleri
1– Kuzey Anadolu fay hattı
2– Doğu Anadolu fay hattı
3– Batı Anadolu fay hattı
Türkiye’de oluşan büyük depremler bu fay hatları üzerinde meydana gelmektedir. Türkiye’nin büyük bir kısmı 1. dereceden deprem bölgesidir. Ülkemizde önemli deprem ölçüm merkezi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü’dür.
Depremden Korunmak İçin Alınması Gereken Önlemler
1– Binalar uygun zemine yapılmalıdır. Zemin seçimi depremin olumsuz etkisine karşı çok önemlidir.
2– Binalarda standartlara uygun malzeme kullanılmalıdır. Kalitesiz inşaat malzemeleri kullanılmamalıdır.
3– Dolap, raf gibi devrilme riski olan malzemeler duvara sağlam bir şekilde sabitlenmelidir.
4– Deprem için acil durum çantası hazırlanmalıdır.
5– Deprem durumu eylem planı hazırlanmalıdır.
6– Depremde oluşacak olan maddi zararların giderilmesi için binalar sigorta teminatı altına alınmalıdır. (DASK = Doğal Afet Sigortaları Kurumu)
Deprem Anında Yapılması Gerekenler
1– Panik olmadan sakince hareket edilmelidir.
2– Pencere, kapı, asansör boşluğu ve merdivenlerden uzak durmalısınız.
3– Deprem anında panikle pencereden veya balkondan dışarı atlamayın.
4– Güvenli bir yer bularak çök-kapan-tutun pozisyonu almalısınız. Masaların altına değil yanına, koltukların yanına pozisyon alabilirsiniz. Eğer okuldaysanız sıranın altına değil sıraların arasındaki koridora yatmalısınız. Böylelikle sıraların üstüne tavan düşerse, sıralar ezilecek ama yerden bir miktar yüksekte yığın oluşturacaktır. Eğer sıranın altına girerseniz ezilirsiniz. Sıranın yanına yatarsanız, ezilen sıranın enkazı sizi koruyacaktır.
5– Yangın tehlikesine karşı elektrik ve doğal gaz kapatılmalıdır.
6– Açık alanlarda elektrik direği, ağaçlar, köprü ve binalardan uzak durmalısınız.
7– Sarsıntılar bittikten sonra binanın acil çıkışından acele etmeden çıkılmalıdır. Asansörler kesinlikle kullanılmamalıdır.
