MERCEKLER

Üzerine düşen ışınları kırarak görüntü oluşturan saydam araçlara mercek denir.

Mercekler iki yüzey arasında kalan cam ya da saydam plastik ortamlardır.

Merceklerin en az bir yüzeyi küreseldir.

Mercekler; gözlük camı, dürbün, teleskop, kamera, büyüteç, mikroskop gibi optik araçların çoğunda kullanılır.

Mercekler, kendi görüntümüzü görebilmek için kullanılamazlar. Çünkü mercekler ışığı kırarlar ve diğer ortama geçirirler. Işığın tekrar geldiği ortama geri dönmesini sağlamazlar, yani mercekler ışığı yansıtmazlar. Bu yansıtma özelliği aynalarda vardır; merceklerde yoktur.

Gözün kendisi de doğal bir mercektir.

Yapılış şekillerine göre mercekler, ince kenarlı ve kalın kenarlı olmak üzere 2 çeşittir.

1. İnce Kenarlı (Yakınsak) Mercekler

 

Kenarları ince, ortası şişkin olan merceklerdir.

İnce kenarlı mercekler ışığı toplama özelliğine sahiptir.

 

 

İnce Kenarlı Merceklerdeki Özel Işınlar

İnce kenarlı merceklerin ışığı toplama özelliğine sahip olduğunu söylemiştik. Bu nedenle ince kenarlı mercekler, üzerlerine düşen paralel ışık ışınlarını bir noktada toplayacak şekilde kırarlar. Tüm pararlel ışınların toplandığı, mercekteki bu noktaya odak noktası denir.

 

İnce kenarlı merceğe karanlık bir ortamda lazer ışığı aşağıdaki şekillerde gönderilirse aşağıdaki şekillerdeki gibi kırılır.

İnce Kenarlı Merceklerde Görüntünün Özellikleri

İnce kenarlı merceklerde görüntünün özellikleri, cismin bulunduğu yere göre değişir.

NOT 1: İnce kenarlı merceklerde görüntünün düz, sanal ve cismin boyundan büyük olduğu yukarıdaki 6. durumda mercek büyüteç özelliği kazanmıştır.

NOT 2: İnce kenarlı mercekler ışık ışınlarını odak noktasında topladığı için bu noktada yüksek bir sıcaklık oluşur. Bu sayede kağıtları tutuşturabilir. Ormanlarda bırakılan ve ince kenarlı mercek görevi görebilen cam kırıkları tehlikeli orman yangınlarına sebep olabilir.

NOT 3: Su damlası, cam şişe ve cam küre ince kenarlı mercek gibi davranır.

2. Kalın Kenarlı Mercekler

Kalın Kenarlı Mercekler ile ilgili detaylı konu anlatımına ulaşmak için Işığın Kırılması ve Mercekler-3: Kalın Kenarlı Mercekler adlı yazımıza tıklayın.

Göz kusurları ve merceklerle bu kusurların giderilmesi yazısını incelemek için Işığın Kırılması ve Mercekler-4: Mercekler ile Göz Kusurlarının Giderilmesi adlı yazımıza tıklayın.