Volkan: Bir baca çevresinde birikerek Lav ve/veya piroklastik materyelin birikerek oluşturduğu konik yükseltilere  volkan denir. Volkanlar çeşitli özellikler dikkate alınarak sınıflandırılabilir.

Bunlar; şekil, boyut, volkanların çıkardıkları malzeme türü, püskürme şekilleridir.

Mağma Ocağı (mağma haznesi): Mağmanın depolandığı yerdir.

Volkan Bacası: Mağmanın hazneden yükseldiği ve yeryüzüne ulaşmasını sağlayan bölümdür.  Volkan bacası tel kollu olabileceği gibi bu bacaya bağlı bir çok sayıda tali kollar olabilir.

Krater: Volkanın tepe kesimlerinde dairsel çöküntü olarak tanımlanır. Çapları genel olarak 1 km’den küçük olan kraterler, mağma ocağından baca aracılığıyla çıkan lav ve gazların püskürmesi ile meydana gelirler. Volkanizma lav akmalarını, bu tür etkinliği kapsayan olayları ve piroklastik malzemelerin yanında lavın ve içerdiği gazların yüzeye ya da atmosfere çıktığı süreçleri kapsar.

550 kadar volkan günümüzde etkindir; bir başka deyişle tarihsel dönemlerde püskürme potansiyelindedir. Yaklaşık 12 civarında volkan her an püskürmektedir. Dünya, etkin volkanların yanında, tarihsel dönemde püskürmemiş ancak gelecekte bunu yapabilecek çok sayıda uyuyan volkana sahiptir. Vezüv Dağı M.S. 79’da püskürmeden önce etkin değildi. Filipinler’deki Pinatubo Dağı, 600 yıllık sessizlikten sonra 1991’de püskürdüğünde son 50 yıldaki en büyük volkanik patlama gerçekleşmiştir. Binlerce sönmüş ya da etkin olmayan volkan tarihsel dönemde püskürmemiş olup yeniden püskürme belirtileri göstermezler.

Volkan Materyalleri

volkanik gazlar, lav akıntıları ve piroklastik materyallerden oluşmaktadır. Volkan incelemeleri, volkanik gazların  %50-80’ninin su buharından oluştuğunu göstermektedir. Bu gazların içinde düşük oranlarda karbondioksit, azot, hidrojen sülfür, karbon monoksit ve klor da bulunmaktadır.

Volkanların Yapısı

Materyelin püskürmesine göre volkanlar kompozit (karma) volkan, sinder koni, kalkan volkan ve lav domları olarak sınıflandırılırlar.

Kompozit Volkanlar: Kompozit (karma) volkanlar strato volkan olarak da isimlendirilir ve hem piroklastik malzeme hem de lav akıntısıyla oluşurlar. Bu tür volkanlar, lahar adı verilen volkanik çamur akıntıları oluşturabilirler. Fujiyama, St. Helen, Ağrı Dağı, Erciyes dağı tipik kompozit volkanlardır.

Sinder koniler: Volkanik etkinliğin piroklastik malzeme atılması şeklinde gelişen cüruf, kül konileri olarak tanımlanırlar. Piroklastik  materyalin atmosfere püskürmesi ve yeniden yeryüzüne düşerek baca yakın çevresinde oluşmuşlardır. Koni şeklinde olup yamacın eğim açısı en fazla 33 derece olabilir.

Kalkan volkanlar: Kalkana benzer dış yüzeyleri ile 2-10 derece yamaç eğime sahiptirler.

Lav domları: Volan haznesindeki ve bacadaki basıncın yeteri kadar büyük olması durumunda, mağmanın yukarı doğru hareket etmesi sonucu oluşurlar. Bu tür mağma çok ağdalı yapısı ile oldukça yavaş hareket kabiliyetine sahiptirler.

Volkanların Dağılımı

Volkanların oluştuğu bölgeler (zonlar) ve kuşaklar dünya ölçeğinde bellidir. Faal volkanların % 60’ından fazlası, Pasifik okyanusu çevresini saran ateş çemberi olarak da adlandırılan yerde Bulunmaktadır. Volkanların % 20’si  ise Akdeniz  kuşağında, Etna, Stromboli, Vezüv  gibi örnekleri ile yer alırlar. Bu iki kuşakta yer alan volkanların büyük çoğunluğu kompozit/stato volkan türündedir. Dünya ölçeğinde diğer volkanlar okyanus ortası sırtlarda ve kenarlarda yer alırlar. Bunların birçoğu denizaltı volkanlarıdır. İzlanda gibi yerlerde bu volkanlar deniz  yüzeyinin üzerine çıkarlar. Diğer önemli volkanlardan bazıları da Hawai adasındaki volkanlardır.