SOLUNUM
Canlı hücrelerde glikozun parçalanarak enerjinin açığa çıkarılması olayına solunum denir.
Canlılar Neden Solunum Yapar?
Canlıların solunum yapmasının nedeni, ATP adı verilen enerjiyi elde etmektir. Bu hücre içi enerji molekülünü inceleyelim.
ATP (Adenozintrifosfat)
ATP hücrelerimizde kullanılan enerjidir. Fosfat gruplarının arasındaki bağların kopmasıyla açığa çıkan enerji, tüm yaşamsal faaliyetlerimizde kullanılır.
Bir hücrenin kimyasal enerjisinin çoğu ATP’nin bu fosfat bağlarında depolanmıştır. Her hücre kendi ihtiyacı olan ATP’yi kendisi sentezler; çünkü ATP hücreler arasında aktarılamaz.
ATP molekülleri şu olaylarda kullanılır:
– Besin sentezi,
– Büyüme, gelişme
– Hareket,
– Besin depolama
– Hücre bölünmesi
– Zihinsel faaliyetler
SOLUNUM
Canlı hücrelerde glikozun parçalanarak enerjinin açığa çıkarılması olayıdır.
- Oksijenli Solunum
- Oksijensiz Solunum
- Fermantasyon
Oksijenli Solunum
Besinlerin oksijenli ortamda yıkımı sonucu enerji elde edilmesidir.
– Bazı bakterilerde ve mantarlarda, bitkilerde, hayvanlarda ve insanlarda görülür.
– Oksijenli solunum, ökaryot (gelişmiş) hücrelerde sitoplazmada başlar ve mitokondride devam eder ve tamamlanır.
– Oksijenli solunum, prokaryot (gelişmemiş) hücrelerde sitoplazmada gerçekleşir.
– Kas, karaciğer ve sinir hücrelerinde enerji ihtiyacı çok olduğu için mitokondri fazladır.
NOT: Çimlenmekte olan tohum, oksijenli solunum yapar ve dışarıya CO’ verir.
Oksijensiz Solunum
Bazı prokaryotlar besinleri oksijen dışındaki inorganik maddeler ile parçalar.
Not: Oksijenli solunumdan farkı, elektron taşıma sisteminin sonunda elektron alıcısı olarak oksijen yerine sülfat (SO4), Nitrat (NO3) ve kükürt (S) kullanılır. Elde ettikleri ATP miktarı oksijenli solunuma göre az, femantasyona göre çoktur. Azot döngüsünde yer alan denitrifikasyon bakterileri oksijensiz solunum yaparlar.
Fermantasyon
Besinlerin O2 (Oksijen) veya başka bir inorganik madde kullanılmadan enzimlerle parçalanarak enerji elde edilmesidir. Hücrenin sitoplazmasında gerçekleşir.
Etil Alkol Fermantasyonu
Bira mayası, hamur mayası mantarları, sirke ve şarap bakterilerinde görülür.
Etil alkol fermantasyonu yapılan kapalı bir kapta aşağıdaki değişiklikler görülür:
– Hücre sayısı artar.
– Glikoz miktarı azalır.
– Etil alkol ve CO2 üretilir.
– Isı miktarı artar.
– CO2 miktarı arttığı için kabın basıncı artar.
Laktik Asit Fermantasyonu
– Omurgalı canlıların çizgili kas hücrelerinde ve yoğurt mayası mantarlarında görülür.
– Kas hücreleri normalde oksijenli solunum yapar. Fakat kaslara yeterince oksijen gelmediği zamanlarda laktik asit fermantasyonu yaparak gerekli enerji sağlanır.
– Laktik asit beyindeki uyku merkezini uyardığı için yorgunluk hissettirir. Bunun için laktik asite yorgunluk asiti de denir.
– Laktik asit fermantasyonu yapılırken oksijenli solunum durmaz; oksijenli solunum da laktik asit fermantasyonuyla aynı anda yapılır.
– Kaslara yeterli oksijen gelince biriken laktik asit oksijenli solunum da kullanılır ya da glikoza dönüştürülerek glikojen halinde karaciğerde depo edilir.
Konunun devamı için Enerji Dönüşümleri: Fotosentez başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
Konunun devamı için Canlılar ve Enerji İlişkileri başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.
