Evren: Gök cisimlerinin tümü, aralarındaki boşluklarla beraber evren olarak adlandırılır.
Uzay: Dünya dışındaki evren parçasına uzay denir.
Gök Cismi: Sayamayacağımız kadar çok yıldız, ay, meteorlar ve gezegenler gibi nesnelere denir.
Gök Bilimci: Teleskoplar yardımıyla gök cisimlerinin hareketini ve yapısını inceleyen bilim insanıdır.
Astronot: Uzayla ilgili fizik, kimya, biyoloji gibi pek çok alanda çalışmalar yapan bilim insanıdır.
Yıldızlar
Yıldızlar arasında bulunan boşluklarda yer alan ve yıldızların yaydıkları ışık ile görülen yoğun gaz ve toz birikintilerine bulutsu (nebula) denir.
Bulutsu adı verilen gaz ve toz yığınlarının bir araya gelerek sıkışması sonucu yıldızlar oluşur.
Yıldızlar, küresel yapıdadır. Yıldızların yerleri sabittir; yerleri değişmez.Canlı değildirler; ama doğarlar, yaşarlar ve ölürler. Yıldızların yaşamları esnasında Hidrojen(H)’ler birleşerek Helyum(He)’u ve bunlar da birbirleriyle birleşerek diğer elementleri oluştururlar. Bu atomların çekirdeklerinin birleşmesi sonucunda ortaya çıkan patlamadaki ısı ve ışık, yıldızları yaşatır ve süper dev yapar. Bu birleşmelerle Demir(Fe)’e ulaşıldığında soğuyan yıldız ölür. Ömrü sona eren dev yıldızlar şiddetli bir patlamayla parçalanır ve parçalar uzay boşluğuna dağılır.
Yıldızlar sıcaklıklarına göre farklı renkte olurlar.
En sıcak yıldızlar: beyaz veya mavi
Orta sıcaklıktaki yıldızlar: sarı
Soğuk yıldızlar: kırmızı
Takım Yıldızı
Çok farklı özellikteki ve birbirinden çok uzaktaki yıldızlar uzakta olduklarından bir küme olarak görünürler. Bu yıldızlara “takım yıldızı” denir. Eski gökyüzü bilimcileri bu takım yıldızlarının aralarındaki mesafeleri hayali çizgilerle birleştirilerek oluşan şekillere göre masalsı ve mitolojik adlar vermişlerdir.
Örnek:
Orion (Avcı) Takım Yıldızı
Küçük Ayı Takım Yıldızı
Büyük Ayı Takım Yıldızı
Çoban Yıldızı
Ejderha Takım Yıldızı
Ayrıca burçlar da (Terazi, Akrep, Yengeç vb.) takım yıldızlarına birer örnektir.
Kutup Yıldızı
Küçük Ayı Takım Yıldızının en parlak yıldızına denir. Daima Kuzey yönü gösterdiği için “Kuzey Yıldızı, Demirkazık, Şimal Yıldızı” diye de adlandırılır.
Kuyruklu Yıldız
Adlarının aksine kuyruklu yıldızlar bir yıldız değildirler. Şöyle ki yıldızlar sıcakken kuyruklu yıldızlar soğukturlar. Kuyruklu yıldız olarak adlandırılan gök cisimlerinin yapısında donmuş haldeki buzlar, gazlar ve tozlar bulunur. Bir nevi kirli kar toplarına benzerler. Kuyruklu yıldızlar Güneş’in çevresinde uzun ve geniş eliptik yörüngelerde dolanırlar. Ancak Güneş’e yaklaştıklarında içerdikleri buz bir miktar erir ve yapısında bulunan buzla karışmış toz ve taş parçaları serbest kalır. Bunlar Güneş’in rüzgarı ile itilir ve böylece kuyruklu yıldızın kuyruk kısmı oluşmuş olur.
Kuyruklu Yıldızlar, onları keşfeden bilim insanlarının adlarıyla anılırlar.
Örnek:
Halley Kuyruklu Yıldız
Halley kuyruklu yıldızı,
Hale Bopp kuyruklu yıldızı,
West kuyruklu yıldızı,
Khoutek kuyruklu yıldızı,
Hyakutake kuyruklu yıldızı,
Ikaye Zhang kuyruklu yıldızı (En son bulunan kuyruklu yıldız)
Yıldız Kayması: Kuyruklu yıldızlardan kopan kaya ve toz parçaları Dünya’nın atmosferine girdiğinde sürtünmenin etkisiyle ısınır ve ince bir ışık çizgisi bırakır. Bu olaya yıldız kayması denir. Aslında yıldız kaymasında kayan bir yıldız yoktur. Bu olaya yüksek bir hızla dünya atmosferine giren bir meteor da neden olabilir.
Meteor ve Gök Taşı
Kuyruklu yıldızlardan kopan taş ve kaya parçalarına meteor denir. Meteorlar atmosfere girdiklerinde havayla olan sürtünmeden dolayı yanıp yok olurlar. Ancak çok büyük meteorların tamamı yok olmayıp bir kısmı yer yüzüne varırlar. Yeryüzüne düşen bu meteorlara gök taşı denir.
Meteorların Dünya dışındaki gezegenlerin yüzeyinde oluşturdukları çukurlara meteor çukuru, Dünya’da oluşturdukları çukurlara gök taşı çukuru denir.
Dünyanın en büyük ikinci gök taşı çukuru Ağrı’da Doğubayazıt’tadır.
Konu hakkında detaylı bilgi edinmek için aşağıdaki yazılarımızı inceleyebilirsiniz.
Dünyadaki Önemli Meteor Çarpmaları
Işık Yılı ve Astronomi Birimi Nedir?
