Adaptasyon

Canlılar sahip olduğu fiziksel özellikler sayesinde besinlerini bulur, kendini düşmanlarına karşı savunur, üreme davranışlarını gerçekleştirir ve iklim koşullarına uyum sağlar. Canlıların ortam koşullarına göre üreme ve yaşama şansını artıran fiziksel yapılar ve davranışlar gibi kalıtsal özellikler kazanmasına adaptasyon denir.

Canlıların Gösterdiği Hangi Özellikler ve Davranışlar Adaptasyondur?

Adaptasyonu canlılar üzerinde aşağıdaki şekillerde görmek mümkündür.

1-Kaktüslerin yaprakları diken şeklindedir ve tüylüdür. Böylece yaprak yüzeyini daraltarak su kaybını azaltır. Ayrıca kökleri gelişmiştir. Kaktüslerin stomaları da su kaybını azaltmak için yaprağın alt yüzeyine yerleşmiştir ve stomalar az sayıdadır. (Stoma: Açılıp kapanma özellikleri ile bitkide terlemeyi ve gaz değişimini kontrol eden canlı yapılardır.)

2-Nilüferler ise su ortamında yaşadıkları için yaprakları geniş yüzeylidir; kökü ve gövdesinin büyük bölümü su içindedir. Nilüferlerin stomaları çok sayıdadır ve stomalar yaprağın üst yüzeyine yerleşmiştir; çünkü su kaybı bu organizma için problem değildir.

3-Bukalemunun renk değiştirmesi adaptasyondur.

4-Tehlike anında kertenkelenin kuyruğunu bırakması adaptasyondur.

5-Penguenlerin perdeli ayakları sayesinde hızlı yüzmesi ve deri altlarında yağ depolayarak soğuk ortamlarda vücut sıcaklıklarını koruması adaptasyondur.

6-Develer çöllerde yaşadıkları için kum fırtınalarına karşı uzun kirpiklerinin olması ve hörgücünde yağ depolaması  adaptasyondur.

7-Sıcak iklimlerde yaşayan hayvanların (Örneğin, fil, deve, aslan, kaplan, su aygırı, gergedan, çöl tilkisi gibi) kulak ve burunları büyüktür.Bu sayede vücut yüzeylerini genişleterek ısı kaybedip vücut sıcaklıklarını sabit tutarlar.

8-Soğuk iklimlerde yaşayan hayvanların (kutup tilkisi gibi) kulak, burun ve kuyrukları küçüktür. Bu sayede az ısı kaybederek vücut sıcaklıklarını korurlar.

Evrim

Canlılarda uzun bir zaman sürecinde meydana gelen değişmelerdir. Bu süreçte var olan türlerden yeni türler oluşabilmekte ya da bazı türler yok olabilmektedir. Lamarck, Darwin, Wallace gibi bilim adamları evrimle ilgi çalışmalar yapmışlardır.

Lamarck’a Göre Evrim

Lamarck’a göre, canlılar çevrede meydana gelen değişmelerden etkilenerek bu değişikliklere uyum sağlarlar. Lamarck teorisini şu 3 hipoteze dayandırır:

1-Canlılar denizden karaya çıkmışlardır. Şöyle ki canlı dünyası denizde basit organizmalarla başlamıştır. Bu organizmalar daha sonra karaya geçmiş ve bu değişim bugünkü türler oluşuncaya kadar devam etmiştir.

2-Canlıların kullandıkları organları gelişir; kullanılmayan organları ise körelir. Örneğin; zürafalar önceleri kısa boyunludur, ancak ağaçlardan beslenebilmek için boyunları uzamıştır. Yılanların ayakları kullanılmadıkları için körelmiş ve sonra da yok olmuştur.

3-Kazanılan karakterler kalıtsaldır. Zürafaların boynu uzamış ve bu özelliğini de yavrulara aktarmıştır.

August Weisman adlı bilimadamı Lamarck’ın son teorisini yaptığı bazı deneylerle ve görüşlerle çürütmüştür. Şöyle ki Weisman, 20 döl boyunca farelerin kuyruklarını kesmiş fareler yine kuyruklu doğmuştur. Weisman’a göre, Çinliler ayaklarını küçültmek için demir ayakkabıları giyerler ama yine de çocukları küçük ayaklı doğmaz.

Ayrıca eğer canlılar 3. teorideki gibi evrim geçiriyor olsaydı modifikasyonun kalıtsal olması gerekirdi. Örneğin, yıllarca kas geliştirmek için vücut egzersizleri yapan kaslı bir  kişinin çocuğu da kaslı doğmalıydı.

Darwin’e Göre Evrim

Eski türden yeni türler oluşturmasını doğal seleksiyon (doğal seçilim) ile açıklar. Darwin’e göre;

1-Tüm canlılar ortak bir atadan gelmiştir.

2-Tüm canlılar arasında basitten karmaşığa doğru bir değişim vardır.

3-Aynı türe ait bireyler arasında farklı özellikler vardır. Buna varyasyon denir. Bunlar kalıtsal olabilir ve canlıya belirli bir çevrede yaşama şansı kazandırabilir.

Wallace’a göre Evrim

Charles Darwin ile aynı zamanlarda evrim kuramı konusunda çalışmıştır. Darwin ile Wallace evrim teorisi ve doğal seçilim üzerine beraberce bir tez yazıp yayımlamışlardır.