Bu yazımızda son 100 yılda Dünya’da ve Türkiye’de meydana gelmiş olan en büyük depremleri bir başlık altında topladık. Umarız böyle büyük felaketler daha fazla yaşanmaz.

Şarköy-Mürefte Depremi (1912): 9 Ağustos 1912’de gece saat 3.30’da gerçekleşen deprem, İstanbul ve çevredeki birçok yerde hissedilmesine rağmen asıl zararı Edirne  Vilayeti’nin  güneyine, Mürefte, Tekirdağ, Şarköy  ve  Gelibolu’ya  vermiştir. 7,3 şiddetinde olduğu belirtilen deprem 1 dakika kadar sürmüş; çıkan yangınlarla birlikte 1250’ye yakın insan ölmüş; 9000 ev de tamamen yıkılmıştır.
Deprem, Trablusgarp Savaşı sonrasında ve Balkan Savaşı öncesinde gerçekleşen bir felaket olduğu için, devletin maddi ve manevi olarak da yıpranmasına neden olmuştur.

San  Fransisco (ABD)Depremleri  (1906 ve 1989 depremleri): 18 Nisan 1906 tarihinde, ABD’nin Kaliforniya Eyaleti’nin merkezi San Fransisco’da, yerel saat ile sabah 05.12’de meydana gelen deprem yaklaşık bir dakika sürdü. Önce hafif bir sarsıntı, 20-25 saniye sonra da asıl deprem meydana gelmiştir. 8 km. derinlikte oluşan depremin şiddetinin bugün için 7.7 ile 8 arasında olduğu tahmin edilmektedir.  Depremin  merkez  üssü,  fay  hattının  geçtiği şehrin 3  km. uzağındaydı. ABD’nin Körfez bölgesindeki geniş bir alanda hissedilen deprem sonrasında meydana  gelen büyük San Fransisco yangını,  felaketin  boyutunu  daha  da büyütmüştür. Nitekim, çok ciddi ekonomik sonuçları da görülmüştür. Deprem ve yangın sonucunda 3000’e yakın can kaybının yaşandığı bu felaket ABD tarihinin en büyük afetlerinden biri olarak kabul edilir. Bu deprem üzerine yapılan bilimsel çalışmalar, bugün için deprem hakkındaki bazı mühim bilgilerin elde edilmesinde önemli bir yere sahiptir. Aynı yerde 1989’da yaşanan şiddetli depremde ise, 63 kişi hayatını kaybetmiştir.

Calabria, Messina, İtalya Depremi  (1908):  7,5 şiddetinde olduğu tahmin edilen depremde yaklaşık 58000 can kaybı yaşanmıştır.

Abruzzi, İtalya Depremi (1915):  7,5 şiddetinde olduğu belirtilen şiddetli depremde yaklaşık 32000 insan hayatını kaybetmiştir.

İran’daki Boruceri ve Koppeh  Dagh (1909 ve 1929 ) Depremleri:  İran’ın Boruceri kentinde 23 Ocak 1909’da meydana gelen ve 7,3 büyüklüğünde olduğu tahmin edilen depremde yaklaşık 6000 kişi hayatını kaybetmiştir.

Yine 1 Mayıs 1929’daki Koppeh Dagh bölgesini harabeye çeviren 7,4 şiddetinde olan diğer depremde ise 3 bin 800 kişi can vermişti.

Gansu/Çin Deprem ve Heyelanları(1920): Çin’in Gansu eyaletinde, 16 Aralık 1920’de yüzyılın en büyük deprem felaketlerinden birini yaşanmıştır. Dar bir koridor biçiminde oluşuyla Gansu yüzyıllarca Yukarı Huang Irmağı (Sarı Irmak) bölgesi ve Çin’in batı kesimleri arasında geçit işlevi görmüştür. Merkezi Gansu’nun doğusunda bulunan 8 civarında büyüklüğe sahip olduğu tahmin edilen depremde 200,000’den fazla can kaybı yaşandı. 200 km uzunluğunda yüzey kırığı meydana  gelen  depremin  merkez  üssünde  toprak  kaymaları  ve  zemin  çatlakları  meydana gelmişti. Bu şekilde pek çok kent ve kasaba haritadan silindi. Çoğunluğu tarımla uğraşan köy ve kasabaların tamamı deprem sebebiyle gerçekleşen toprak kaymaları ve çamur  yığınlarının altına gömüldü. Toplamda 200.000 civarında insan çamur, toprak ve taş yığınlarının altında kalarak hayatını kaybetti.

Büyük  Kanto (Japonya) Depremi  (1923): Bu konudaki yazımızı Büyük Kanto Depremi linkine tıklayarak okuyabilirsiniz.

Chillian, Şili Depremi (1939): 8,3 şiddetindeki yıkıcı depremde 28000 kişi ölmüştür.
Erzincan 1939-1992 Depremleri: Bu konudaki yazımızı Erzincan depremleri linkine tıklayarak okuyabilirsiniz.

Aşkabad-Türkmenistan Depremi (1948): Türkmenistan’ın başkenti Aşkabat’ta meydana gelen depremde 100 bin civarında insanın öldüğü tahmin ediliyor. Sovyet rejiminin fazla bilgi paylaşmamasından dolayı, bu deprem ve etkileri hakkında detaylı bilgi mevcut değildir. Bununla birlikte, bölgedeki tüm nüfusun % 10’unun hayatını kaybettiği söyleniyor.

Agadir, Fas Depremi (1960): 5,9 büyüklüğündeki depremde 12000 kişi öldü.

Alaska-Amerika Depremi (1964): 8,3 büyüklüğündeki depremde 143 kişi öldü.

Şili (Valdivia) Depremi (1960): Dünya üzerinde ölçülebilen en büyük deprem, 22 Mayıs 1960’ta saat 19.11’de Güney Amerika’daki Şili’de meydana geldi. Bu depremin büyüklüğü 8.5 şiddetindeydi. Bu büyüklük aynı zamanda tarihte tespit edilebilen en şiddetli depremi de ortaya çıkarmıştı. Merkez üssü, başkent Santiago’nun 700 km. güneyindeki Valdivia şehriydi. Depremin etkisiyle Büyük Okyanusu’nda meydana gelen tsunami, 10 bin km. ötedeki Güney Afrika ve Hawai kıyılarını; 22 saat sonra da Japonya kıyılarını bile vurmuştur. Tsunami ile birlikte toplamda 6 bin civarında kişinin öldüğü, 2 milyon insanın da evsiz kaldığı tespit edilmiştir.

Kuzeybatı İran Depremi (1962): Şiddetli depremde yaklaşık 12000 kişi öldü.

Kuzey Peru (Chimbote)Depremi (1970): Bu deprem 31 Mayıs 1970 tarihinde meydana gelmiştir.7.9 şiddetindeki depremde, kayıplar da dahil olmak üzere 70,000 civarında insan öldü, 150.000 kişi de yaralandı. Ayrıca, on binlerce bina yıkıldı. Yine aynı deprem sonucunda, büyük bir kaya, buz ve çamur yığını 20.000 kişilik Yungay kasabasını tamamen toprağa gömdü.

Tangşan (Çin) Depremi (1976): Bu konudaki yazımızı Tangşan Çin depremi linkine tıklayarak okuyabilirsiniz.

Guatemala Depremi (1976): 7.5 şiddetindeki bu depremde 22 bin 778 kişi öldü ve bunun birkaç katı da yaralandı. Deprem ayrıca binlerce binanın yıkılmasına ve şehirlerin harap olmasına sebep oldu.

Eş-şerif, Cezayir Depremi (1980): 7,7 şiddetindeki depremde 4000 kişi öldü.

Güney İtalya Depremi (1980): 7,2 büyüklüğündeki depremde 4.800 can kaybı yaşandı.

Mexico City Depremi (1985): Şiddetli depremde 10 bin insan ölmüş ve on binlercesi de yaralanmıştır. Deprem binlerce binanın da yerle bir olmasına neden oldu.

Ermenistan (Spitak) Depremi (1988): O dönemde Sovyetler Birliği çatısı altında olan Ermenistan’ın Kuzeybatıdaki Spitak bölgesinde meydana geldiği için Spitak Depremi veya Gyumri (Gümrü) Depremi olarak da bilinmektedir. 7 Aralık 1988 tarihinde, yerel saatle 11.41’de oluşan bu deprem, 7.2 şiddetinde gerçekleşmiştir. Deprem çok şiddetli olmamasına rağmen, mevsim ve ülke şartları nedeniyle ağır yıkıma neden olmuştur. Şöyle ki, depremin merkez üssü olan Spitak kenti tamamen yıkıldığı gibi, Gümrü ve Vanadzor şehirleri de orta derecede hasar görmüştür. Resmi rakamlara göre 25 bin insan ölmüş; on binlercesi de yaralanmıştır. Başta okullar ve hastaneler olmak üzere, resmi binaların birçoğu yıkılmış; geniş çapta can kaybı da buralarda yaşanmıştır. Kurtarma çalışmaları için, Sovyetler tarihinde ilk kez olarak Ermenistan hükümeti tarafından dış yardımlara müsaade edildi.

Kuzeybatı İran Depremi (1990): İran, şiddetli depremlerin yaşandığı bir coğrafya olarak bilinmektedir. 21 Haziran 1990’da meydana gelen deprem, Mencil-Rudbar depremi olarak da bilinmektedir. Başkent Tahran’ın yaklaşık 200 km. kuzeybatısında 7.4 şiddetinde meydana gelen bu depremde yaklaşık 50000 insan öldü; 60000 kişi yaralandı; 500000 kişi de evsiz kaldı.Deprem,1000 km. yarıçapındaki bölgede büyük yıkıma yol açtı. Depremin merkez üssünün bulunduğu Rudbar, Mencil ve Luşan şehirleriyle 1000’e yakın köy büyük hasar gördü.Yüz bin kerpiç ev yıkıldı. Hazar Denizi’nin güneybatısındaki Zencan ve Gilan eyaletleri de sarsıntıdan kısmen etkilendi. Yönetmen Abbas Kiyarüstemi’nin Köker Üçlemesi filmlerinin konusu, bu deprem ile ilgilidir.

Kuzey Filipinler Depremi (1990): 7,7 şiddetindeki depremde yaklaşık 1000 kişi öldü.

Hindistan Depremi (1993): 6,4 şiddetindeki depremde 21000 kişi öldü.

Büyük Hanşin (Kobe) Depremi (1995): 17 Ocak 1995’te Japonya’nın batısındaki Kansai Bölgesi’nin Kobe kentinde meydana gelmiştir. Japon yönetimi iki gün sonra yardım gönderebilmiştir. 7,2 büyüklüğündeki deprem sonrasında çıkan yangınlarda 1,5 milyon nüfuslu kentte 6000’den fazla insan ölmüştür. Deprem, Japon ekonomisini de derinden sarsmıştır. Şehrin altyapı şebekesi tamamen çökmüş; gaz ve su şebekeleri patladığından kullanılamaz hale gelmiştir. Toplam zarar 150 milyar doları aşmıştır. Bu sebeple de,dünyanın en pahalı afetlerinden biridir. Nitekim, son 50 yıl içinde ülkede meydana gelen en yıkıcı deprem olarak kayıtlara geçmiştir. Bu felaketin ardından Japon hükümeti, depremlere daha hızlı müdahale edebilmek için ulusal felaket stratejisi uygulamaya başlamıştır.

17 Ağustos 1999 Marmara Gölcük Depremi: Bu konudaki bilgilere 17 Ağustos depremi linkine tıklayarak ulaşabilirsiniz.

İran Bam Depremi  (2003): 26 Aralık 2003 tarihinde, yerel saatle 05.26’da İran’ın güneydoğusundaki Bam bölgesinde meydana geldi. 6.6 şiddetindeki deprem sonucunda 26000 kişi öldü, 30000 kişi de yaralandı. Deprem orta şiddette olmasına rağmen, sabahın erken
saatlerinde  meydana  gelmesi, yapıların çoğunun dayanıksız malzemeden (kerpiç) yapılması nedeniyle ciddi can kaybı ve hasarla sonuçlandı. Depremde, tarihi Bam şehri ve kalesinin büyük kısmı yıkılarak zarar gördü.

Endonezya  (Sumatra)’da Yaşanan Büyük Deprem  ve Tsunamiler(2004): Bu konudaki bilgilere Endonezya sumatra depremi linkine tıklayarak ulaşabilirsiniz.

Pakistan  Depremi  (2005): 8  Ekim  2005’te  Kuzey  Pakistan’da  meydana  gelen  7.6 büyüklüğündeki bu depremde, 86,000’den fazla insan kaybı yaşandı. Ayrıca, 69,000’dan fazla insan da yaralandı. Depremin merkezi olan Kuzey Pakistan’da büyük hasar meydana geldi.
Elektrik kesintileri yaşandı; toprak kaymaları ve heyelanlar nedeniyle yollar büyük zarar gördü. Depremin etkisiyle sıvılaşma ve kum fışkırmaları görüldü En büyük hasar ise, Hindistan’a yakın Keşmir ve Muzafferabad bölgelerinde yaşandı. Bundan dolayı deprem, Hindistan’da da 1350 kişinin ölmesine neden oldu. Toplamda 4 milyon kişi de evsiz kaldı.

Çin-Doğu Siçuan Depremi ve Heyelanları(2008): 12 Mayıs 2008’de meydana gelen 7.9 şiddetindeki depremde, kayıplarla birlikte 100 binden fazla kişi öldü. Ancak, ölümlerin büyük bir kısmı, deprem sonrasında oluşan heyelanlar nedeniyle yaşanmıştır. Yıkım ve can
kaybının büyük bir kısmı, ÇiChengdu-Lixian-Guangyuan bölgesinde yaşandı. 400 bine yakın kişi de yaralandı. Depremden 45 milyondan fazla kişi etkilendiği gibi, 5 milyondan fazla insan da evsiz kaldı. 5 milyondan fazla binanın çöktüğü ve toprağa gömüldüğü depremde 8 milyar dolarlık zarar meydana geldi. Heyelan ve toprak kaymaları nedeniyle kara ve demiryolları büyük hasar gördü. Uzun süreli elektrik kesintileri yaşandı. Qingchuan’da 700 kişi toprak altında kaldı. 2,500 yakın baraj, 53 bin km’den fazla yol ve 48,000 km su borusu hasar gördü. Yüzey kırıklarıyla birlikte şehirdeki yollarda yarılmalar saptandı.

Haiti  Depremi  (2010): 12 Ocak 2010 tarihinde meydana gelen 7.0 şiddetindeki bu depremde çok büyük insan kaybı ve hasarla sonuçlandı. Depremde 222,570 insan öldü, yaklaşık 300,000 kişi de yaralandı. 1.3 milyon kişi ise evsiz kaldı. Hayli geniş bir alanı etkileyen deprem başta Haiti ve Dominik Cumhuriyeti’nde olmak üzere, Jamaika, Santiago, Küba, Guantanamo, Venezuela ve Karakas’ta, Bahama adalarında ve Porto Riko’da, Güney Florida ve Kuzey Kolombiya ile Virgin adalarında hissedildi.