Önceki yazımızda çiçekli bitkinin yapısından bahsetmiştik. Bu yazımıza çiçekli bitkilerin üremesi, büyümesi ve gelişmesi: çiçeğin yapısı linkine tıklayarak ulaşabilirsiniz.
Çiçekli bir bitkinin yaşam döngüsündeki olayları şöyle sıralayabiliriz:
- Tozlaşma
- Döllenme
- Zigot ve embriyo oluşumu
- Tohum oluşumu
- Meyve oluşumu
- Tohumun taşınması
- Çimlenme
- Bitkinin büyümesi ve gelişmesi
Şimdi bu aşamaları sırasıyla inceleyelim:
- Tozlaşma: Erkek organdaki polenlerin rüzgar, su, böcekler gibi hayvanlar aracılığıyla dişi organdaki tepeciğe taşınmasına tozlaşma denir. Polenler dişicik tepesine ulaşarak buraya yapışır ve tutunur.
- Döllenme: Tozlaşmayla dişicik tepesine tutunan polen dişicik borusundan ilerler ve yumurtalığa ulaşır. Yumurtalıkta yumurta hücresinin çekirdeği ile polenlerin içindeki spermlerin çekirdeğinin kaynaşması olayına döllenme denir.
- Zigot ve Embriyonun Oluşumu: Döllenme sonucu oluşan zigot daha sonra mitoz bölünmeler geçirerek embriyoyu oluşturur. Embriyonun oluşmasıyla birlikte çimlenme sırasında embriyonun ihtiyaç duyacağı besin de depo edilmeye ve besi doku (çenek) oluşmaya başlar.
- Tohum Oluşumu: Embriyo ve besi dokunun (çeneğin) bir kabukla sarılmasıyla tohum oluşur.
- Meyve Oluşumu:
Tohumun içinde bulunduğu yumurtalık zamanla etlenip sulanarak gelişir ve meyveyi oluşturur.
- Tohumun Taşınması: Bitkilerin yumurtalıklarında bir ya da birden fazla tohum taslağı bulunabilir. Bu nedenle bazı bitkilerin bir tohumu varken bazı bitkilerin çok sayıda tohumu olabilir.
Bitkilerin farklı şekil, büyüklük ve yapıda tohumları olabilir. Bu onların daha iyi yayılmalarına imkân sağlar.
Tohumlar çeşitli yollarla yayılırlar. Kimisi rüzgârla, kimisi suda yüzerek, kimisi insan veya hayvanlar sayesinde bir yerden başka bir yere taşınır. Bazı tohumlar karahindiba bitkisinde olduğu gibi çok hafiftir ki bunlar rüzgârla kolayca etrafa dağılabilirler.
Bazı tohumlar ise tüylü, dikenli veya yapışkanlı tohum yapısında sahip olabilir. Üzüm, incir, kiraz gibi bazı tohumlar sindirilmediği için hayvanlar tarafından yenilerek daha sonra dışkı yoluyla yayılabilirler. Fasulye, bezelye gibi bazı tohumlar da meyve kabuğunun kuruyup dökülmesi sayesinde etrafa dağılırlar. Hindistan cevizi gibi bazı meyveler de su yoluyla taşınarak tohumlarının yayılmasını sağlarlar.
- Çimlenme: Tohum embriyosunun uygun koşullarda yeni itkiyi oluşturmak üzere tohum kabuğunu çatlatarak dışarı çıkması ve büyümesine çimlenme denir. Tohumlar çimlenme için uygun koşulları bulamazsa uzun süre uyku halinde kalır.
Tohumun çimlenmesi için gerekli şartlar şunlardır:
- Su (nem),
- Oksijen (Hava),
- Uygun sıcaklıktır.
Not: Çimlenme için ışık ve karbondioksit (CO2) gerekli değildir. Çünkü tohum bu aşamada henüz fotosentez yapamaz.
- Bitkinin büyümesi ve gelişmesi: Bitkilerdeki büyüme ve gelişme olayları her bitkinin kendi kalıtsal özelliklerine ve çeşitli çevresel faktörlere bağlıdır. Bu çevresel koşulları sıcaklık, ışık, su, oksijen (O2), karbondioksit (CO2), mineraller gibi faktörler olarak sayabiliriz.
Fen Bilgisi Öğretmeni: Seda Bahçeci
