F.8.1. Mevsimler ve İklim
Bu ünitede öğrencilerin; mevsimlerin oluşumunda Dünya’nın hareketlerinin, konumunun ve birim yüzeye düşen ışığın etkisini kavramaları; iklimlerin oluşumu ve hava olayları hakkında bilgi edinmeleri; iklim bilimi hakkında bilgi sahibi olmaları; küresel iklim değişiklikleri ve etkileri hakkında bilgi ve beceriler kazanmaları hedeflenmektedir.
Kazanımlar
F.8.1.1. Mevsimlerin Oluşumu
Önerilen Süre: 8 ders saati
Konu / Kavramlar: Dünya’nın dönme ekseni, dolanma düzlemi, ısı enerjisi, mevsimler
F.8.1.1.1. Mevsimlerin oluşumuna yönelik tahminlerde bulunur.
a. Dünya’nın dönme ekseni olduğuna değinilir.
b. Dünya’nın dönme ekseni ile Güneş etrafındaki dolanma düzlemi arasındaki ilişkiye değinilir.
c. Işığın birim yüzeye düşen enerji miktarının mevsimler üzerindeki etkisine değinilir.
F.8.1.2. İklim ve Hava Hareketleri
Önerilen Süre: 6 ders saati
Konu / Kavramlar: İklim, iklim bilimi, iklim bilimci, küresel iklim değişiklikleri
F.8.1.2.1. İklim ve hava olayları arasındaki farkı açıklar.
F.8.1.2.2. İklim biliminin (klimatoloji) bir bilim dalı olduğunu ve bu alanda çalışan uzmanlara iklim bilimci (klimatolog) adı verildiğini söyler.
F.8.2. DNA ve Genetik Kod
Bu ünitede öğrencilerin; DNA ve genetik kod ile ilişkili kavramları açıklamaları ve aralarındaki ilişkileri keşfetmeleri, kalıtım, mutasyon, modifikasyon, adaptasyon, seçilim, varyasyon, genetik mühendisliği ve biyoteknoloji uygulamalarının farkında olmaları ve olumlu/olumsuz etkilerini tartışmalarına ilişkin bilgi ve beceriler kazanmaları amaçlanmaktadır.
Kazanımlar
F.8.2.1. DNA ve Genetik Kod
Önerilen Süre: 4 ders saati
Konu / Kavramlar: DNA’nın yapısı, DNA’nın kendini eşlemesi, nükleotid, gen, kromozom
F.8.2.1.1. Nükleotid, gen, DNA ve kromozom kavramlarını açıklayarak bu kavramlar arasında ilişki kurar.
** Bazların isimleri verilirken pürin ve pirimidin ayrımına girilmez.
F.8.2.1.2. DNA’nın yapısını model üzerinde gösterir.
a. Hidrojen, glikozit, ester, fosfodiester bağlarına girilmez.
b. DNA’daki hataların onarılıp onarılmadığı belirtilir.
c. DNA’daki nükleotid hesaplamaları verilmez.
F.8.2.1.3. DNA’nın kendini nasıl eşlediğini ifade eder.
a. Replikasyon ifadesi kullanılmaz.
b. Eşlenme deneyleri anlatılmaz.
c. Eşlenme ile ilgili hesaplama sorularına girilmez.
F.8.2.2. Kalıtım
Önerilen Süre: 10 ders saati
Konu / Kavramlar: Gen, genotip, fenotip, saf döl, melez döl, baskın, çekinik, çaprazlama, cinsiyet, akraba evlilikleri
F.8.2.2.1. Kalıtım ile ilgili kavramları tanımlar.
a. Gen, fenotip, genotip, saf döl ve melez döl kavramlarına değinilir.
b. Baskın ve çekinik gen kavramlarına değinilir.
F.8.2.2.2. Tek karakter çaprazlamaları ile ilgili problemler çözerek sonuçlar hakkında yorum yapar.
a. Çaprazlamalarda sadece bezelye karakterleri kullanılır.
b. Diğer canlılarda da karakterlerin aktarımının benzer olduğu vurgulanır.
c. İnsanda çocuğun cinsiyetinin babadan gelen eşey kromozomu ile belirlendiği vurgulanır.
F.8.2.2.3. Akraba evliliklerinin genetik sonuçlarını tartışır.
F.8.2.3. Mutasyon ve Modifikasyon
Önerilen Süre: 2 ders saati
Konu / Kavramlar: Mutasyon, modifikasyon
F.8.2.3.1. Örneklerden yola çıkarak mutasyonu açıklar.
F.8.2.3.2. Örneklerden yola çıkarak modifikasyonu açıklar.
F.8.2.3.3. Mutasyonla modifikasyon arasındaki farklar ile ilgili çıkarımda bulunur.
F.8.2.4. Adaptasyon (Çevreye Uyum)
Önerilen Süre: 2 ders saati
Konu / Kavramlar: Adaptasyon, doğal seçilim, varyasyon
F.8.2.4.1. Canlıların yaşadıkları çevreye uyumlarını gözlem yaparak açıklar.
** Adaptasyonların kalıtsal olduğu vurgulanır.
F.8.2.5. Biyoteknoloji
Önerilen Süre: 4 ders saati
Konu / Kavramlar: Genetik mühendisliği,yapay seçilim, biyoteknolojik çalışmalar, biyoteknoloji uygulamalarının çevreye etkisi
F.8.2.5.1. Genetik mühendisliğini ve biyoteknolojiyi ilişkilendirir.
** Islah, aşılama, gen aktarımı, klonlama, gen tedavisi örnekleri üzerinde durulur.
F.8.2.5.2. Biyoteknolojik uygulamalar kapsamında oluşturulan ikilemlerle bu uygulamaların insanlık için yararlı ve zararlı yönlerini tartışır.
F.8.2.5.3. Gelecekteki genetik mühendisliği ve biyoteknoloji uygulamalarının neler olabileceği hakkında tahminde bulunur.
F.8.3. Basınç
Bu ünitede öğrencilerin; katı, sıvı ve gaz basınçlarını ve bu basınçları etkileyen faktörler hakkında bilgi ve beceriler kazanmaları, aynı zamanda basıncın günlük hayattaki uygulamalarını fark etmeleri amaçlanmaktadır.
Kazanımlar
F.8.3.1. Basınç
Önerilen Süre: 10 ders saati
Konu / Kavramlar: Basınç, katı basıncını etkileyen değişkenler, sıvı basıncını etkileyen değişkenler, basıncın günlük yaşam ve teknolojideki uygulamaları
F.8.3.1.1. Katı basıncını etkileyen değişkenleri deneyerek keşfeder.
** Basınç birimi olarak Pascal verilir. Matematiksel bağıntılara girilmez.
F.8.3.1.2. Sıvı basıncını etkileyen değişkenleri tahmin eder ve tahminlerini test eder.
a. Gazların da sıvılara benzer şekilde basınç uyguladıkları belirtilir. Açık hava basıncı örneklendirilir.
b. Matematiksel bağıntılara girilmez.
c. Gaz basıncını etkileyen değişkenlere girilmez.
F.8.3.1.3. Katı, sıvı ve gazların basınç özelliklerinin günlük yaşam ve teknolojideki uygulamalarına örnekler verir.
a. Sıvı basıncı ile ilgili Pascal prensibinin uygulamalarından örnekler verilir.
b. Bilimsel bilgi türü olarak ilke ve prensiplere vurgu yapılır.
F.8.4. Madde ve Endüstri
Bu ünitede öğrencilerin; elementleri metal, ametal ve soygaz olarak sınıflandırıldığını bilmeleri, maddede meydana gelen değişimleri, fiziksel ve kimyasal değişim olarak sınıflandırmaları; asit-baz kavramları ve asit yağmurlarına ilişkin bilgi ve beceriler kazanmaları amaçlanmaktadır.
Kazanımlar
F.8.4.1. Periyodik Sistem
Önerilen Süre: 4 ders saati
Konu / Kavramlar: Grup, periyot, periyodik sistemin sınıflandırılması
F.8.4.1.1. Periyodik sistemde, grup ve periyotların nasıl oluşturulduğunu açıklar.
** Periyodik sisteme duyulan ihtiyaç ve periyodik sistemin oluşturulma süreci ayrıntıya girilmeden
vurgulanır.
F.8.4.1.2. Elementleri periyodik tablo üzerinde metal, yarımetal ve ametal olarak sınıflandırır.
a. Elementlerin özelliklerine girilmez.
b. Soygazların üzerinde durulur.
F.8.4.2. Fiziksel ve Kimyasal Değişimler
Önerilen Süre: 4 ders saati
Konu / Kavramlar: Fiziksel değişim, kimyasal değişim
F.8.4.2.1. Fiziksel ve kimyasal değişim arasındaki farkları, çeşitli olayları gözlemleyerek açıklar.
F.8.4.3. Kimyasal Tepkimeler
Önerilen Süre: 3 ders saati
Konu / Kavramlar: Kimyasal tepkimelerin oluşumu, kütlenin korunumu
F.8.4.3.1. Bileşiklerin kimyasal tepkime sonucunda oluştuğunu bilir.
** Kimyasal tepkime denklemlerine formüller kullanılarak girilmez.
F.8.4.4. Asitler ve Bazlar
Önerilen Süre: 8 ders saati
Konu / Kavramlar: Asit, baz, pH, asit yağmurları, asit yağmurlarına karşı çözüm önerileri
F.8.4.4.1. Asit ve bazların genel özelliklerini ifade eder.
F.8.4.4.2. Asit ve bazlara günlük yaşamdan örnekler verir.
F.8.4.4.3. Günlük hayatta ulaşılabilecek malzemeleri asit-baz ayracı olarak kullanır.
F.8.4.4.4. Maddelerin asitlik ve bazlık durumlarına ilişkin pH değerlerini kullanarak çıkarımda bulunur.
** Konu ile ilgili deney yolu ile çıkarımlarda bulunmaları sağlanır.
F.8.4.4.5. Asit ve bazların çeşitli maddeler üzerindeki etkilerini gözlemler.
F.8.4.4.6. Asit ve bazların temizlik malzemesi olarak kullanılması esnasında oluşabilecek tehlikelerle ilgili gerekli tedbirleri alır.
F.8.4.4.7. Asit yağmurlarının önlenmesine yönelik çözüm önerileri sunar.
** Asit yağmurlarının oluşum sebepleri ve sonuçlarına değinilir.
F.8.4.5. Maddenin Isı ile Etkileşimi
Önerilen Süre: 5 ders saati
Konu / Kavramlar: Isı ve öz ısının bağlı olduğu faktörler
F.8.4.5.1. Isınmanın maddenin cinsine, kütlesine ve/veya sıcaklık değişimine bağlı olduğunu deney yaparak keşfeder.
a. Q=m.c. Δt bağıntısına girilmez.
b. Bağımlı, bağımsız ve kontrol edilen değişkenler örneklerle açıklanır.
F.8.4.5.2. Hâl değiştirmek için gerekli ısının maddenin cinsi ve kütlesiyle ilişkili olduğunu deney yaparak keşfeder.
a. Saf maddelerin hâl değişimi sırasında sıcaklığının sabit kaldığına değinilir.
b. Matematiksel hesaplamalara girilmez.
F.8.4.5.3. Maddelerin hâl değişimi ve ısınma grafiğini çizerek yorumlar.
F.8.4.5.4. Günlük yaşamda meydana gelen hâl değişimleri ile ısı alışverişini ilişkilendirir.
F.8.4.6.Türkiye’de Kimya Endüstrisi
Önerilen Süre: 4 ders saati
Konu / Kavramlar: İthal edilen kimyasal ürünler, ihraç edilen kimyasal ürünler, ülkemizdeki kimya endüstrisinin gelişimine katkı sağlayan resmî/özel kurumlar, kimya temelli meslekler
F.8.4.6.1. Geçmişten günümüze Türkiye’deki kimya endüstrisinin gelişimini araştırır.
a. Ülkemizdeki kimya endüstrisinin gelişimine katkı sağlayan resmi / özel kurum ve sivil toplum kuruluşlarının yaptığı çalışmalara değinilir.
b. İthal ve ihraç edilen kimyasal ürünlerden birkaç önemli örnek verilerek Türkiye kimya endüstrisinin işleyişine değinilir.
F.8.4.6.2. Kimya endüstrisinde meslek dallarını araştırır ve gelecekteki yeni meslek alanları hakkında öneriler sunar.
F.8.5. Basit Makineler
Bu ünitede öğrencilerin; günlük yaşamda sıkça karşılaştıkları basit makine çeşitleri hakkında bilgi ve beceriler kazanmaları; kazandıkları bilgi ve becerileri ortaya koyarak günlük yaşamda iş kolaylığı sağlayacak özgün basit makine düzenekleri tasarlamaları; böylece yaratıcı ve yenilikçi düşünme becerisi kazanmaları amaçlanmaktadır.
Kazanımlar
F.8.5.1. Basit Makineler
Önerilen Süre: 10 ders saati
Konu / Kavramlar: Sabit makara, hareketli makara, palanga, kaldıraç, eğik düzlem, çıkrık, basit makinelerin kullanım alanları
F.8.5.1.1. Basit makinelerin sağladığı avantajları örnekler üzerinden açıklar.
a. Basit makinelerden, sabit makara, hareketli makara, palanga, kaldıraç, eğik düzlem ve çıkrık üzerinde durulur.
b. Dişli çarklar, vida ve kasnakların da birer basit makine olduğu görsellerle belirtilir, ayrıntıya girilmez.
c. Basit makinelerde işten kazanç olmadığı vurgulanır.
ç. Matematiksel bağıntılara girilmez.
F.8.5.1.2. Basit makinelerden yararlanarak günlük yaşamda iş kolaylığı sağlayacak bir düzenek tasarlar.
** Öncelikle tasarımını çizimle ifade etmesi istenir. Şartlar uygunsa üç boyutlu modele dönüştürmesi istenebilir.
F.8.6. Enerji Dönüşümleri ve Çevre Bilimi
Bu ünitede öğrencilerin; fotosentez, solunum, enerji dönüşümlerini kavramaları, besin zinciri ve bu zinciri oluşturan elemanları açıklayabilmeleri ve elemanlar arasındaki ilişkiyi keşfetmeleri, çevre bilimle ilgili yaşam içerisindeki madde döngülerini fark etmeleri, çevre sorunlarını bilmeleri ve çevre sorunlarına karşı çözüm önerileri sunabilmeleri bunlara ilişkin bilgi ve beceriler kazanmaları amaçlanmaktadır.
Kazanımlar
F.8.6.1. Besin Zinciri ve Enerji Akışı
Önerilen Süre: 2 ders saati
Konu / Kavramlar: Besin zinciri, besin ağı, üretici, tüketici, ayrıştırıcı, ekoloji piramidi, biyolojik birikim
F.8.6.1.1. Besin zincirindeki üretici, tüketici, ayrıştırıcılara örnekler verir.
a. Parazit besin zincirlerine değinilmez.
b. Ekoloji piramitlerinde enerji aktarımı, vücut büyüklüğü, birey sayısı ve biyolojik birikim vurgulanır.
F.8.6.2. Enerji Dönüşümleri
Önerilen Süre: 8 ders saati
Konu / Kavramlar: Fotosentez, fotosentez hızını etkileyen faktörler, solunum, oksijensiz solunum, oksijenli solunum
F.8.6.2.1. Bitkilerde besin üretiminde fotosentezin önemini fark eder.
a. Fotosentezde karbondioksit ve su kullanıldığı, besin ve oksijen üretildiği vurgulanır. Kimyasal denklemine girilmez.
b. Fotosentezin yapay ışıkta da meydana gelebileceği vurgulanır.
c. Fotosentez yapan canlıların üretici olduğu ifade edilir.
F.8.6.2.2. Fotosentez hızını etkileyen faktörler ile ilgili çıkarımlarda bulunur.
** Işık rengi, karbondioksit miktarı, su miktarı, ışık şiddeti ve sıcaklık vurgulanır.
F.8.6.2.3. Canlılarda solunumun önemini belirtir.
a. Solunumun kimyasal denklemine girilmez.
b. Bitkilerin gece ve gündüz solunum yaptığına değinilir.
c. Oksijenli ve oksijensiz solunum evrelerine girilmeden verilir fakat açığa çıkan enerji miktarları sayısal olarak belirtilmez.
ç. ATP’nin yapısına girilmeden isminden bahsedilir.
F.8.6.3. Madde Döngüleri ve Çevre Sorunları
Önerilen Süre: 8 ders saati
Konu / Kavramlar: Su döngüsü, oksijen döngüsü, azot döngüsü, karbon döngüsü, ozon tabakası, küresel ısınma
F.8.6.3.1. Madde döngülerini şema üzerinde göstererek açıklar.
F.8.6.3.2. Madde döngülerinin yaşam açısından önemini sorgular.
F.8.6.3.3. Küresel iklim değişikliklerinin nedenlerini ve olası sonuçlarını tartışır.
a. Sera etkisi açıklanır.
b. Küresel iklim değişikliği bağlamında çevre sorunlarının Dünya’nın geleceğine ve insan yaşamına nasıl bir etkisi olabileceği sorgulanır.
c. Çevre sorunlarının dünyanın geleceğine nasıl bir etkisinin olabileceğine yönelik öngörüleri sanatsal yollarla ifade etmeleri istenir.
ç. Öğrencilerin ekolojik ayak izini hesaplaması (uzantısı edu, org ve mil gibi güvenli sitelerden yararlanılabilinir) sağlanır.
d. Dünya ülkelerinin küresel iklim değişikliğini önlemek için aldıkları önlemlere (ör. Kyoto Protokolü) değinilir.
F.8.6.4. Sürdürülebilir Kalkınma
Önerilen Süre: 6 ders saati
Konu / Kavramlar: Sürdürülebilir yaşam, kaynakların tasarruflu kullanımı, geri dönüşüm
F.8.6.4.1. Kaynakların kullanımında tasarruflu davranmaya özen gösterir.
F.8.6.4.2. Kaynakların tasarruflu kullanımına yönelik proje tasarlar.
F.8.6.4.3. Geri dönüşüm için katı atıkların ayrıştırılmasının önemini açıklar.
F.8.6.4.4. Geri dönüşümün ülke ekonomisine katkısına ilişkin araştırma verilerini kullanarak çözüm önerileri sunar.
F.8.6.4.5. Kaynakların tasarruflu kullanılmaması durumunda gelecekte karşılaşılabilecek problemleri belirterek çözüm önerileri sunar.
F.8.7. Elektrik Yükleri ve Elektrik Enerjisi
Bu ünitede öğrencilerin; elektrik yüklerini tanımaları, elektrik yükleri arasında itme ve çekme kuvvetleri olduğunun farkına varmaları; cisimlerin, sahip oldukları elektrik yükü bakımından üç farklı durumda olabileceklerini ve “topraklama” olayını kavramaları; elektroskopun, cisimlerin sahip olduğu elektrik yüklerinin tespitinde kolaylık sağladığını deneyerek gözlemlemeleri, elektrik enerjisinin ısı, ışık ve hareket enerjilerine, hareket enerjisinin de elektrik enerjisine dönüşebileceğini deneyerek gözlemlemeleri, güç santrallerinde elektrik enerjisinin nasıl üretildiğini ve bunların doğurabileceği zararlı veya yararlı durumları tahmin etmeleri, elektrik enerjisinin bilinçli ve tasarruflu kullanılmasına yönelik bilgi ve beceri kazanmaları hedeflenmektedir.
Kazanımlar
F.8.7.1. Elektrik Yükleri ve Elektriklenme
Önerilen Süre: 6 ders saati
Konu / Kavramlar: Elektrik yükleri, elektrik yükleri arasındaki itme ve çekme kuvvetleri, elektriklenme çeşitleri
F.8.7.1.1. Elektriklenmeyi, bazı doğa olayları ve teknolojideki uygulama örnekleri ile açıklar.
F.8.7.1.2. Elektrik yüklerini sınıflandırarak aynı ve farklı cins elektrik yüklerinin birbirlerine etkisini açıklar.
F.8.7.1.3. Deneyler yaparak elektriklenme çeşitlerini fark eder.
F.8.7.2. Elektrik Yüklü Cisimler
Önerilen Süre: 8 ders saati
Konu / Kavramlar: Pozitif yüklü cisim, negatif yüklü cisim, elektroskop, topraklama
F.8.7.2.1. Cisimleri, sahip oldukları elektrik yükleri bakımından sınıflandırır.
** Özellikle nötr cismin, yüksüz cisim anlamına gelmediği; nötr cisimlerde pozitif ve negatif yük miktarlarının eşit olduğu vurgusu yapılır. Elektroskopun yük ölçümünde kullanıldığı belirtilir, çalışma prensibine girilmez.
F.8.7.2.2. Topraklamayı açıklar.
** Topraklamanın günlük yaşam ve teknolojideki uygulamaları dikkate alınarak can ve mal güvenliği açısından önemine vurgu yapılır.
F.8.7.3. Elektrik Enerjisinin Dönüşümü
Önerilen Süre: 10 ders saati
Konu / Kavramlar: Elektrik enerjisinin ısı ve ışık enerjisine dönüşümü, elektrik enerjisinin hareket enerjisine ve hareket enerjisinin elektrik enerjisine dönüşümü, güç santralleri, elektrik enerjisinin bilinçli ve tasarruflu kullanımı
F.8.7.3.1. Elektrik enerjisinin ısı, ışık ve hareket enerjisine dönüştüğü uygulamalara örnekler verir.
a. Güvenlik açısından elektrik sigortasının önemi üzerinde durulur.
b. Robotların, elektrik enerjisinin, hareket enerjisine dönüşümü temel alınarak geliştirildiği vurgulanır.
F.8.7.3.2. Elektirik enerjisinin ısı, ışık veya hareket enerjisine dönüşümü temel alan bir model tasarlar.
** Öncelikle tasarımlarını çizimle ifade etmeleri istenir. Şartlar uygunsa üç boyutlu modele dönüştürmesi istenebilir.
F.8.7.3.3. Güç santrallerinde elektrik enerjisinin nasıl üretildiğini açıklar.
** Güç santrallerinden hidroelektrik, termik, rüzgâr, jeotermal ve nükleer santrallere değinilir.
F.8.7.3.4. Güç santrallerinin avantaj ve dezavantajları konusunda fikirler üretir.
** Güç santrallerinin yarar-zarar ve riskler yönünden değerlendirilmesine yönelik fikir üretmeleri ve bu fikirlerini savunmaları istenir.
F.8.7.3.5. Elektrik enerjisinin bilinçli ve tasarruflu kullanılmasının aile ve ülke ekonomisi bakımından önemini tartışır.
a. Enerji verimliliği konusunda ülkemizdeki resmî kurumlar ve sivil toplum kuruluşları tarafından yapılan çalışmalar ve elektrik enerjisi kullanımı bakımından yapılması gerekenler belirtilir.
b. Kaçak elektrik kullanımının ülke ekonomisine verdiği zarar vurgulanır.
F.8.7.3.6. Evlerde elektriği tasarruflu kullanmaya özen gösterir.
** Öğrencilerden elektrik faturasını azaltmaya yönelik uzun süreli çalışmalar yapmaları istenir, süreç izlenir.
NOT: Buradaki bilgiler MEB’in yayınlamış olduğu Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı kaynak alınarak hazırlanmıştır.
** 2019 – 2020 Eğitim/Öğretim Yılı 8. Sınıf Fen Bilimleri konularına ulaşmak için “2019 – 2020 Eğitim/Öğretim Yılı 8. Sınıf Fen Bilimleri Konuları” linkine tıklayınız.
Fen Bilgisi Öğretmeni: Seda Bahçeci
